IsiXhosa Intellectual Traditions (IsiXIT) Digital Archive

Namhla iza kupela le ' Ngxoxo nge Mfundo,' kule nyanga izayo. Siyatemba ukuba yopela ibavulile amehlo abaninzi ngenxa zombini, kuzo zontatu ezindawo zalo ngxoxo—Imfundo, U Laulo kwa ne Mpato. Nongakataliyo kuyifunda ngozi mini zanamhlanje, ziyeza imini ayakumana obuyelela kwakuyo, abone ubunene benteto yayo ngenxa zombini. Kanjalo nina lutsha lufundileyo, coselelani lengxoxo, yiyo onefa kuni, kune cricket njalo-njalo. Okunye nti umntu xa anentluta, akohlwe yeyona nto afuna yona, ati wumbi acite, abilizele asel'enayo, aze alambe kengoko. Wonko umzi ontsundu nopi, pantsi kolu laulo Iwaba mhlope, uyakala, uyateta, ngazo zonke ezindawo zikuyo lengxoxo ipelayo namhla. Enye ko indawo yeyokuba lengxoxo iza kwenziwa incwadana, kuba kakade kuyinene ukuba inani lencwadi ezingenteto yetu zise mbalwa. Into eyandisa incwadi zenteto kukubonakala imfuneko yazo ebantwini, kuba akuncedi 'nto, kukwanqabile nokunyuka kohlanga olungafundiyo. Lungalima, lungaka ozingxande, lunga k'umsha lude luncede, kodwa ukuba alunapango lokufund' incwadi ngencwadi, lube ngoko lukula ekuqondeni nasekwazini izinto ezazik'o, nezisek'oyo, konke okwenziwayo okukumbi akukusiza luto. * Incwadi ezi zona zesi Xosa zingavela zibe ninzi ukuba ziyafunwa. Kusemhlotsheni kona ukuba baninzi, besanda, abangayaziyo inteto yakowabo, ngokukodwa abo bati bafundile, ngenxa yokungayikataleli kwabo ukuyifunda. Kaupulapule nawe xa kutolikwayo ezityalikeni, nase matyaleni, nase zikuleni xa kufundiswayo, kuguqulelwa isi Ngesi esi Xoseni yinxenye. Ati ozaziyo zombini ezonteto asuke adane akuluva uhlobo ekuguqulwa ngalo ngabantwana babantsundu. Londawo ayixeli na ukuba umntu makayifunde inteto yakowabo ayazi, kuba iyimali ngoku, ifanelwe ukufundwa ngumntu ayazi, ayigoce. *** Masingaxeli inkume, yona 'nto iti yakunyatelwa entloko isuke ihambe ngomva, ingabi sak'atala nokuba ibekisa p'ina, kuba ingasena mehlo kade, ingasebani. Enjenjalo ama Lawo, aba ayapulukana nenteto yawo, namhla sel'engumbandela kwindlu ka Bulu, ipelile eyawo. Kanti ke naleyo asuke ayiti wu amanzi, kuba kaloku engayifundi zincwadini ubuninzi bawo, kutike ngoko ezityalikoni xa kushunyayelwa ngep'ilileyo, asuke afane nabantu base mzini kuyo, kube kwanjalo kuleya yayi yeyawo kudala. *** Kubonakala ukuba nakuni lutsha lwale ndlu ka Ntu nifunzele kwakulo ndawo, niza kuba sesit'ubeni esinjalo. Usuke umntu ayive ayigqibe into ngesi Ngesi, ibe yinqaba ukuyik'upa ngesi Xosa. Yintonina ke leyo? Fundani inteto yakowenu, ziguqulwe, zishicilelwe zibe ninzi incwadi zalo nteto. Xasani amapepa ayo, la mabini asel'eko. Fundani inteto yakowenu, noze niti umntu watsho. Pambili nto zakowetu, limani kunene inqolowa kude kuye pi, akuko mpukane inqakulela enye. 'Ze nilime kunene netapile ekufeni kwayo lenyanga, nokufaka nentwana zentanga. Indlala yimpi, yilweni. Ligwala eliti kwa lakubona imvula isina kumasimi abantu abayit'iyileyo, 'besel'inyelela, 'ze liti kona kwakulinywa, sel'ifudukela kwabalibele kubuqisa, nabalinde inyanga zokulima amazimba, sel'isuka apo libiya umzi. Liyazi ukuba abo baqayise nge ntolongo, nokuc'itakala, kwa nokushiya igama elibi emizini yabo, nase makaya abo. , Batembele ngokuncama ubutongo, bapile ngobuburu nempotsha. Inxenye it'embele ngokuzidungudelisa ngo nodyuwa. Xa intshaba zibanqingileyo abantu njengati bantsundu, bakangela icala abangabodloza kulo, kwa ngezikali. Nati ke masingaziyekeli nangetyutyuva legwala elinje nge ndlala. Into yona ekalipe ngayo inye, yile yokuba asindoda incamayo yakugxotwa yenye. Yindoda enenzondo, incama ukumsukela umntu mhlana apuma umpefumlo. *** Inonyana babini etumela ngabo, pambi kokuze ifiko yona. Itumela u Kunqena no Batywala. Iyazi ukuba abo bafo bayo bobabini ngamagcisa kulo msebenzi. Kuphelile izwe nezolo u Ndlala uya kuduma ekupeleni kwindlu ezininzi ezik'e zafikelwa ngabo bafo, asel'efika yena ngokumisa ulaulo lwake, abatumele ukuba baye kuziba into zubaya bambonayo ukuba ulutshaba, ukuze babanjwe, badutyulwe, beve amatsila bonke aboyisiweyo. *** Ngamagcisa impela abafo baka Ndlala. Kunjalo nje lomfo ngumpakati omkulu, obusa esitubeni senkosi ezimbini, u Langa no Mfazwe, kuba zombini zidla ngokutumela yena ukuba aye kuwuma wonke umhlaba eziwulweleyo nokuya kupata abantu eziboyisileyo, nokuya kugqogqa inqaba zabamelene naye. Izityebi zenkomo, nenye impahla ehambayo, bazipangile, bazit'imba, nango zimofu, ngo bendana, ngo zidiya, njalo-njalo, bonk' abantu sebemfan' inye, sebe ' pot'ula ngobe ncuka,' bonke sebe wot'a, akuko usaculungeneyo kuba enga sawot'i kukutyeba namhla. RH0DES UNIVERSITY LIBRARY Kaloku nje ubuheyideni buyazika ezirementeni, buya butabata amandla pezu kwamandla. Kaloku nje buvukile, but'e ncu, amagqira ayaqubula, ayapata izidlanga, kuyanukwana zintuli, ezindlwini zama Kristu kanye. Upumile ongendawo, uyalaula, imikosi yakomkulu igxotiwe, ingalo zo Moses abangabafundisi ziwile, o Aron no Hur abangabadala namadikoni bayo batelela elutshabeni, ama Amelek ayawucita umzi. Vuka Zion, yambat'amandl'amatsha, yata ingubo zako ezintle zobulungisa buka Kristu. Ubuheyideni bungena kanye kwizi tyudeni nezityudenikazi. Inkolo yobuti, namashologu okunqula iminyanya kuxa imi ngenyawo. U Satana uyaduma, ubomi bobu Kristu bufile; u Moya ka Tixo uyacinywa. Kaloku nje ngati ubu Kristu zizimbo, ligama nje kodwa, yinzekw' enzatyelweyo. Vuka Zion, yomelela. Ziye pina intlaba-mkosi, nembongi zakwa Tixo, aye pina umatwala-ndwo alomzi, siya kubuya ngomva na pezu koku kanya kwe gospeli, siya kubuyela kwaso Dyeputa na, kwase zimbizeni nenkonzo yase bukobokeni? Siya kulibala kuketa amadlala ko Moses no Aron esinabo na, nje ngo nyana baka Kora P Siya kuzinyulela bakokeli bambi na, sibuyele kwase Dyeputa, ukuze sibadule kule ntlango side sitshabalale na? *** Vuka Zion, sixeko sakwa Tixo, mtshakazi we Mvana, puma ebuheyideneni, bambelela kubomi obungunap'akade. Ngawa ntonina lamagqira, noku kunukwana pakati kwenu? Ke neva na imidudo yase Mpumeni ngenxa ye remente, kuba iyabonwa ukuba isuke yangamadikidiki, into eya kutshiswa emlonyeni wo Nyana ka Tixo ? *** Ayepi na amabandla omnqamlezo? Akuseko neqoqo na elisamgcinileyo u Mana ka Tixo? Iwu! Iwu! Iwu!!! Ibambene ngazo, inkomo yeyele ngelomkono! Limanxiwa kupela, akukb nabafundisi kuninzi lwe remente, selulukomokazi. Kwenjenjani na lusapo lwedinga? Siya kwase mhlanzweni na nje nge nja, nase ludakeni nje nge hangu? Yuka Zion, pakamis'amehlo ako. *** Mnqamleni intloko u Ngxokela wobu heyideni, ukuze angabuye avuke, wuhlabeni pezulu enyangweni ngemitandazo, kuzo zonke iremente, mazipakanyiswe ibanile Zak'e, zipep'ezele, zibonwe lilo lonke ihlabati. Yuka Zion, pakamisa amehlo ako. *** Lomteto wepasi, siti siyixela indleko nenxamleko zawo kuti kube kuko kukona kusazanywa eyakuba nzima nangapezn kwaleyo kade silila ngayo, kubonakale uknba site ekulileni kwetu ngenxa yepasi, saba sicukumisa ingqumbo yaba melwane betu abamhlope, abo bebekolwa bobo bunzima sigcuma pantsi kwabo bepasi. *** Ke namhla kutiwa iliyeza lobusela, lento iyipasi ayina kuyekwa. Ke ukuba hlelinje ipasi liyeza elikulu kangaka lobusela, aya kutiwa nina la amhlope, no Malawo, no Makoboka, njalo-njalo? Hayi nati asingegungqi ukuba onke amasela aya kubamba nge pasi. Kodwa ke kuba kusitiwa ukutetwa, akaziwa oyena ulisela nongelilo kwabantsundu, engoko bonke mabayipate ; kwangokunjalo kanye le pasi ifanele wonke ubani, kuba xa nje iliyeza, iluncedo nakongekebi, kuba xa sele nayo akasenako ukubuye ebe. Kanjalo kutiwa mayibe ne stampu ukuze irolelwe imali, ixele eyase Transvaal neyase Free State. Yenye ke leyo irafu, sifanele ukuhlaula kwa sonke kaloku, kuba akuko matanda yirafu leyo. Ukuba ipasi liyeza lobusela, hayi ke ilungile, yonk' into mayibe nayo, emhlope, nentsundu. EZASE PALAMENTE NGE PESHAYA KWE NCIBA.—Indawo yokungeniswa kanye pantsi ko Laulo lwale Koloni zindawo zapesheya kwe Nciba ezinje ngelase Batenjini lonke, elakwa Gcaleka kude kuye kwa Bomvana zigqityiwe, zamiselwa kwapela. Kukuti ke oko lamazwe anje ngala kutiwa zi— Emigrant Tembuland, Tembuland, Gcalekaland, and Bomvanaland, namhla angenisiwe pantsi kolaulo lwale Koloni. Namhla anelungelo yokutumela abantu e Palamente ngokuvota nje ngamanye. UKUNGQABALAZA KWA MAMPONDO.—Liti ipepa lase Qonce, ate ama Mpondo ukubalela elopepa:—' U Rulumente wane Kapa nakuba esiti unobuhlobo kuti Mampondo, uxobisa ama Xesibe ukuba alwe nati Mampondo. Ke tina ubuhlobo obunjalo asibuqondi. Ubengatinina yena u Rulumente ukuba ib'iyakuti inkosi enkulu yetu, izenze onobuhlobo kuye, ibe ngenxenye ixobisa izizwe ukuba zilwe naye, zibe zizezipantsi kolaulo lwake? Wenze kwalonto ke u Rulumente kuti, kuba ama Xesibe ngabantu abapantsi kwetu Mampondo, ke ango kaka kampetu malunga nati, namhla azinikele pantsi ko Rulumente.