IsiXhosa Intellectual Traditions (IsiXIT) Digital Archive

UMZEKELISO. No. VI. Kute kupu kusenje ke 'Xeg' u ZWELIQELESILE: ' Oyi I Metsho !! wa bantwana Boluhlanga lulufipa!!! Nibona nje ndimudala, Sendivela nakwa Tshaka. Ke, lamehlo, kad'ebona Onke la mahla-ndinyuka. Ukutsho ke ntlanganiso Sihlangene ngale ngxoxo, Ndibulela inyaniso Ezitetwe, zatyetyiswa K'womabini lamacala. Amaxesha amadala Agqitile kupelile, Eb'emnandi okanene Ngezominii zobudenge. Nibona nje ndinityele, Pezu kwazo ezinene,— Bazityanda amadlala— Kwezi zenzo zamagwangqa Ndizinq'ina, ndiziqonda Ngobudala bobudoda. Ngokwenzeke ndik'angele, Nditi kuni namuhlanje, Okunene la mabandla Mabulelwe, kuti ngqanga. Zikatulwe, zapungulwa Iziqonga zamagwangqa Zokubang' ukubulelwa. Ukuncedwa kwa Malawo Ebukobokeni bawo Kuma Bulu, etshinindwa Sendibona, sendiqonda. Okunene amagwangqa 'Kabizanga s'tabataba. Ukubadwa ko Yantolo No Mkelele, njalo-njalo; Mhla nge sheyi lo mkonkoto 'Ze kuzuzw' izipokolo, Mhla ngengxauka yemokolo, Kwa nkwebete, sekuyole, Kuxeliwe e Xukwane. Ndandikwako mhla ndasinda, Ngala mandla ka Qamata. Mhla ngo Nxele no Jalamba, Kwano Mxamli ngase Mgwangqa, Kwane duli la Malinde, Ndi kwakona, ndikangele. Okunene ama Ngqika Ad'ancedwa ngama gwangqa, Amucita u Mnyaluza Esaseng'ememelela, Kolo dala lodlezana, Esaxamla namaroma Kweso 'pupu samatyeba, Ezo nkabi zakwa Ngqika. Wazibuta u Xoz'umti Kwazintuli, kwazintuli, Wazinika umu Jodo, Nalo mini ndandikwako. Mhla kwafik' u Matiwana Oyinkosi yama Ngwana Ngapa e Mubolompeni, Ndandikwko ngalomini; Wapanziswa leli gwangqa Lulinceda abamnyama. Ukwenjenje ke manene, Nditi kuni ke mawetu, Ngesipina ngo ma Bulu, Engufik' u Joni Bulu? Ngesipi na koku nukwa, Kokusikwa, koku mbelwa? Ngekulila amajozi, Ngosilima ngomitati Ntlanganiso yale ngxoxo Ndoyisiwe yinyaniso, Sipelile nesinqala, Nesantoni ngeli gala. Abo bango Bazamehlo, Sweligukwe, Felinene, Qondimfundo, Qondilizwe, Bakakanya ezankomo Zalumini ndiy'bonayo, Sino Bedidlaba lo, lo, Sizimbala, sizidlubu Zokuvela ngakwa Zulu, Sir A. Stockenstroom. Major Cuyler. Zindibanga kule ngx'oxo Ukuvuma inyaniso. Ukugqiba xa ndibahoyo, Ndinenzela isiyalo Sobuxego ko lusapo, Masifunde umbulelo.' Kwapu apu JIK'-UMXOXO Ejongole yile ngxoxo: ' Hayi kodwa inyaniso, Iyinyat,' ematyobozo: Indicole ndangumgubo, Ipelile kwa nonteto. Nibona nje ko bafana, Noko ngati kumayana Lentw' inteto ilungile Kub'ikupa zonk' inyongo, Kungasali nemincono. Nibona nje ndingum Xosa, Intw'endala yomu Ngqika. Ezindawo zemihlaba, Ukutengwa kuma gwangqa, Ndat' ukuze sendikolwa 'Kuba kamb' ayakohlisa,. Kungomhlaba wama Cihra Wawutengwe ngongu Runqa, Ozalana no Ntsikana, Engu mana kwa ka Gaba, U Msebenz' ne Shokoshela, Wautenga kube Lungu, Zat' inkabi yasipupu, Emva koko wacotelwa Ngama Bulu, waqutyulwa, Ngobusuku wabulawa. Inanamhla ezonkomo, Kwaku ntuli kubi mo, Azizange zibuyiswe, Kodw' amhlaba ahlutiwe. Lit'elamu kulengxoxo, Inyaniso yoyisile. Xa nditshoyo ndoyisiwe, Bendikuni ngako konke, Ndicasile amagwangqa. Kute qata mhlenikweni Andinceda ngo Nongqausi, Sazicita ngelenkolo Yovuko kwabafileyo. Yat'itshilw' intombazana, Itelelwe ngu Mhlakaza, Kwakuvuka amandulo, Zonk' inkomo koti mo; Namazimba, kwa nombona Anisakuba salima; Yakan' izindlu ezintsha, Kwane ntango ningabiya, Nezisele ningagengqa.' Sabulawa lelo temba. Nokupika nifincele, Kwabateta amafene, Bati bona ukuxela— Tina sonke boma Xosa, Ngokuxela ezinkomo, Sasisenza amacebo Kwa okulwa noli gwangqa, Kut'we watsho u Mhlakaza: Akunjalo ke bafana. Tina ntlanga zabamnyama, Sinenkolo kukuvuka Kwamandulo awafayo, Sinenkolw' el'vukweni, Ndilapo ke ndibi kuni, Inyaniso iqwelile : Asinceda amagwangqa, Sonke bonko abamnyama, Sifanel' ukubulela. Ndigalele ndafincela, Kwabangene ngelocala; Zenibike emakaya Isigqibo sale ngxoxo, Sesokuba sonke, sonke