IsiXhosa Intellectual Traditions (IsiXIT) Digital Archive

INCAZO. Mngqesha, April 13th, 1885. NKOSI MHLELI,—Ndiyakucela ngoku tobekileyo ukuba uke undifakele lamazwana kwelopepa lako lidume kunene. Kuko ndawana indiqwetayo, eman' ukubonakala kwipepa lase Lovedale. Mandenjenje ndisingisa ku Mhleli we Sigidimi Samaxosa. Ndiyaluva ugweleqo, nemitshontshi yenteto ze Sigidimi; uditelekelela ukuba ezonteto zindululwe yindawo endayimisa kwintlanganiso yase Debe vo Manyano Ngemfundo, ndike ndacinga ukuba nditalalise ndinge andiziva ezonteto. Kodwa kute ngokupinda-pindwa kwezonteto kwabonakala ukuba mandizinqandele ihlahla namhla nokuya ndingayi kungxuta mandla inani, ndiyakuti nqanamfu kodwa ndiyeke. Inteto leyo ye sigidimi ipantse ukundihlunamisa ndakubona ukukutalelwa kwayo ngabaniniyo ngokuyijoka kumapepa alandeleleneyo, kwelika March nakwelika April. Indawo mna endayimisayo yayiyile :— ' Ekubeni kubonakala ukuba izikola zabafundisi (Mission Schools) ziwe nganeno kwindawo ezibe zifanele ukuba yiyo, lixesha elifanelekileyo ngoku ukuba zinikelwe ku Rulumente mpela.' Ndaye ndibangwa zezindawo:—Akuko bani ukanyelayo ukuba lomsebenzi wemfundo asingowabafundisi kwelilizwe lakowetu. Pezu koko kwangena u-Rulumente wancedisa kwezizikolo.zabafundisi, Iwaye oloncedo lwake lumi ngendawo ezitile kupela emazifezwe ngabo bancediswayo ezinjengezi:— I. Kubeko inani elitile losapo elongena kwisikolo eso. II. Abazali ngecala labo bayirole imalana yokuxasa i Teacher. III. Kubeko indlu yesikolo efanelekileyo, kwakunye neyomfundisi wosapo. IV. Imfundo yosapo ibe yekolisileyo ku Rulumente. Ezike yinxalenye yendawo ezifunwa ngu Rulumente pambi kokuba alunike uncedo lwake. Wonke ke umfundisi osukuba ecela uncedo luka Rulumente sabe tembisa okokuba zonke ezondawo zofezwa. Umbuzo wam ke ngulo, ziyafezekana zonke ezondawo kuzo zonke ezizikolo zabafundisi ngokukodwa ezangapandle. Okanye, akuko zikolo na zibuleweyo ngu Rulumeni ngenxa yokungafezi ezindawo. Kanjako ukuba kungaba kuko inani elikulu lezikolo ezibuleweyo nyakenye kodwa (1884). Ingaba kupumelelena oko ? Nditsho kuba ndiva ngati lenyanisokazi yokungapumeleli kwazo iyawuxabanisa umzi wasemzini kwakutetwa ngayo. Ekuyipakamiseni kwam lendawo kulentlanganiso ndabonisa indawo yokuba abafundisi boyisiwe ngabantu babo ukubenza bazifeze indawo ezifunwa ko Mkulu, kuzeke ngoko kuze kucitakala izikolo zabo. Umakutiweninake xa kunjalo, ndibone ke loncitakalo yezikolo ukuzenje ndibeke lendawo entlanganisweni apo. Intlanganiso ke ayizigibanga nganto izizatu endazibonisayo, kuloko yati indawo yokuba zinikelwe ku Rulumente ayingelungi yona asikabi lilo ixesha lemfundo yonyanzelo, kuba umzi wakowetu usebudenge. Ndoyiswake ngoko, yaba iyapela londawo yam. Ukubake Isigidimi besingayi- pumele nganto Intlanganiso Yomanyano Ngemfundo andiboni sizatu sokuba siyikondlozele kangaka lendawo, kuba intlanganiso yayigqiba ngendlela eyayigqiba ngayo. Nam mpakamisi walendawo yokuti azipumelelanga, andiboni siposo, kuba yinyaniso yodwa leyo, ngokuba anditsho ukuti zinjalo zonke. Make nditi roxe okwanamhla.