IsiXhosa Intellectual Traditions (IsiXIT) Digital Archive

UKUBONA KOMDALA. Rode Mission Station, 9 April 1885. Ndincede mfo wase luhlangeni, ndiboleke isitya samanene eso, ndifuna ukutulula, nakuba ndingazi ukuba ipakati lomzi ontsundu lowaselana lamasana ndizakuwatulula, kuba ngawesibozi semvab'endala. Zintatu izinto endifuna ukuzikankanya. 1. Ndicela umtandazo, uyatshabalala umzi ontsundu, bandla nebandlakazi lokumnkani wama Zulu. Akuseko namnye na ongacelela lomzi uxolo kulowo uzele zimfefe, unesisa unenceba ; yintonina eyahlanganisela i-Niniva kumsindo oshushu, yaza yaba yintoni na eyahlangula amalumnko ase Babiloni ngexesha lika Daniel,—funda ezindawana, Jona iii. 5, Daniel ii.—12-23, Watinina vena u-Shekaniya ngemihla ka Ezera. Ezera x. 2-4. Itinina yona intombi yakwa Juda, mhla amiselwa ukubujiswa Amajuda ngacebo lika Hamane. Umzi ontsundu ubona nganjanina, ukangela ngalupina uhlobo, lendlala iteta ntonina ebangwe lolubalelo lumi ngolwandle lwaya kuhlabanisela kwa Mshweshwe pesheya kwe Gqili. Akuko nelawazanana kuyo yonke na i-Africa, elingema pezu kwentaba lihlabe umkulungwane, libekise kulowo, usenyangweni yelipezulu? Manene andenzi ngakwazi ndiyakulindela ingcinga zamadoda, antloko zihluziweyo. . . Nowase Natala ngati niyiposile indlela kanzondelelo. Inkomo zibiyelwa ngumninizo utango, akete umgqeku awenzele amatanga nomfana otembekayo, zandeke, adeke abe negama njengezityebi zakwas Thiwo o Ngxabangxaba namanye aniatshawe, nanjengezityebi zase Lutukela o Tuswa into zako Kishe, no Mafuya, onyana bo Ntsila. Pakamisani amehlo mfo wakwa Rarabe nowakwa Gcaleka nowakwa Tembu, kwanezondwayinge zavela empumalanga nawe qalake inzo- ndelelo ; kade siyiwola imali, ipina, siza- tu sinina esibangele lentswelo ingaka, yokude umhlaba upandwe nasecaleni le- ndlwana zetu, yiya e-Peuleni nase Debe, wobona nawe ukuba yinto elusizi ukuti kanti sasebenza sazuza, asabiya salahla isiko lakwa Xosa, apo indoda ibibiya ye- nze ikebelele lentlanti zintlanu inkomo, side isidenge sihleke sakubona bungagqu- shekanga, mbayimbayi kwiminyakana embalwa wofika ukumnka kwelanga xa zibuyayo likonya ixaka Lakontshungu usidinini Uvela ngendleb' eludadeni lwase Nxuba, Iqaq' elinkone lakwa'Nqobokazi Undofak' umxaka mhla ngomdudo. akusoze ube saswela namesisi ungenamali. Fumane wenqa umzi ontsundu uxele inja endala esel' enxiweni izele zintsizi ngokulahlekana nomondli wayo. Nditi ke tu kanye onjalo ongacelela i-Africa itaru kulengqalekiso yale ndlala ? 2. Enye into yeyele i-Africa, yeyele ngelomkono eludakeni lobunyama, beni- vela mzi untsundu zilinga ngako konke izicaka zo Tixo wenyaniso, no Rulumeni wazo ekurola i-Africa eludakeni lobunya- ma. Bebeshumayela, bemisa izikolo kwindawo ngendawo, kaukangele ukuba kunjengemizamo yabona. Olulobolo no- lulwaluko, sisiqamo soluzamo lwabona, eso mfondini wakwa Xosa naweludwayi- ndini lwase Lutukela? Mandiyeke apo matshawe ohlanga. 3. Mandenze umbuzo noko nangu, ndi¬ti uhlanga lubalulona lungena nkomo? Sisizwe esinjanina Abatwa aba? Sinalona ibali lomdudo ka Tshiwo. Ukutsho nditi, kungalipina ilixa lokwenza imizi yemali, kuba kumhlope kusile ukuba elenkomo ixa liyadlula; ofunwa ninina amaqinga okufuywa kwalenkomo yase mlungwini. Ukuba kwakuqalwe ngalo eliqinga loku- fuya lenkomo, namhla ngalupina uhla¬nga? Nditi mna, osweli nomesisi ngebe- ko ngapandle kokuguqulwa ibala libe- mhlope. Ndisashiyela umhlambi ezawo ingcinga—ndicela uxolo.